J.R.R. Tolkien

John Ronald Reuel Tolkien (1892-1973) urodził się w Bleomfontein w Afryce Południowej. W 1895 wraz z matką wyjechał do Anglii. Już od wczesnego dzieciństwa John wykazywał uzdolnienia językowe. W 1903 John uzyskał stypendium w Szkole Króla Edwarda.

Ciężkim przeżyciem dla młodego Tolkiena była śmierć matki w listopadzie 1904. Braćmi zajął się wówczas ojciec Francis Xawier Morgan. John był całkiem dobrym uczniem, ponadto samodzielnie uczył się języków i wymyślał własne. Talent Tolkiena zauważył jego wychowawca, który udzielał mu prywatnych korepetycji zapoznając go z bogactwem literatury anglosaskiej.

W wieku szesnastu lat, John Reuel poznał starszą od siebie o trzy lata Edith Mary. Z powodu młodego wieku Johna ich związek musiał być jednak utrzymywany w tajemnicy. Po wykryciu sekretu John i Edith zostali rozdzieleni na kilka lat i otrzymali zakaz kontaktowania się z sobą. Zakaz ten uchylono dopiero po osiągnięciu przez Tolkiena pełnoletności. Tolkien ukończył szkołę z wyróżnieniem i otrzymał stypendium w Exeter College w Oxfordzie. Po zdaniu egzaminów i uzyskaniu w 1915 dyplomu bakałarza literatury i języka angielskiego wstąpił w randze podporucznika do 13 Batalionu Rezerwy Strzelców Lancashire.

22 marca 1916 Tolkien poślubił Edith Bratt. Krótko po ślubie Tolkien wyjechał do Francji, gdzie podczas ofensywy nad Sommą zachorował na gorączkę okopową. W szpitalu w Birmingham spędził wiele mięsięcy z powodu ciężkiego przebiegu choroby. Właśnie w szpitalu zaczął pisać „Silmarillion”.

Tolkiem dochował się trójki synów i  doskonale sprawdzał się w roli ojca.

Tolkien był zatrudniony w wydziale Ministerstwa Pracy w Oksfordzie. Powrócił także na Uniwersytet, zajmując się pracą przy Słowniku oksfordzkim oraz wygłaszał wykłady. W 1921 Tolkien objął stanowisko wykładowcy w katedrze anglistyki Uniwersytetu Leeds. W 1924 został najmłodszym profesorem Uniwersytetu w Leeds, gdzie specjalnie dla niego utworzono katedrę języka angielskiego. W 1925 objął kierownictwo w katedrze języka anglosaskiego w Oxfordzie. Wśród studentów Tolkien zasłynął jako nowator, często improwizował na wykładach, przeskakiwał swobodnie z tematu na temat. Wadą Tolkiena było to, że mówił dość niewyraźnie i cicho oraz miał zwyczaj niewyjaśniania pewnych pojęć, zakładając, że słuchacze doskonale wiedzą o czym mówi.

Pewnego lata 1928 przeglądając pisemne prace egzaminacyjne znudzony Tolkien napisał na jednej z kartek „W pewnej norze ziemnej mieszkał sobie pewien hobbit…” Był to początek fascynującej historii o hobbitach lecz rękopis powstał prawdopodobnie dopiero na początku lat trzydziestych.

W 1934 Tolkien uzyskał stypendium Fundacji Leverhulme’a i poświęcił się pracy nad staroangielskim poematem Beowulf. Zaowocowała ona wygłoszonym w 1936 wykładem pt. Beowulf: The Monsters and the Critics. Wykład ten ugruntował pozycję Tolkiena jako wybitnego filologa i naukowca.

W międzyczasie rodził się Hobbit. O istnieniu rękopisu wiedziało kilku przyjaciół profesora, w tym Elaine Griffiths, która poinformowała o utworze swoją przyjaciółkę z wydawnictwa George Allen & Unwin – Susan Dagnell. Ta przekonała Tolkiena do ujawnienia manuskryptu, a właściciel wydawnictwa sir Stanley Unwin dał ją do zrecenzowania swojemu dziesięcioletniemu synowi. Młody Rayner Unwin sporządził pochlebną opinię i na jesieni 1937 Hobbit ukazał się drukiem, spotykając się z życzliwym przyjęciem krytyków. Mniej więcej około 1937 Tolkien zaczął pracować nad Nowym Hobbitem, który później przerodził się we Władcę Pierścieni. W tym też czasie wydawnictwo Allen & Unwin poprosiło Tolkiena o nową historię, na co ten przesłał rękopis Silmarillionu nad którym pracował już od około 1916, a kilka opowiadań, które następnie znalazły się w Silmarillionie, próbował wcześniej bez powodzenia drukować. Tolkien uważał, że Silmarillion nie nadaje się do publikacji. Takie samo zdanie miał sir Unwin lecz zasugerował Tolkienowi, by napisał coś podobnego do Hobbita. Był to właśnie Nowy Hobbit, który powstawał aż do 1948.

Podczas wojny państwo Tolkienowie podupadli na zdrowiu. Profesor zarzucił również pisarstwo i dopiero w 1944 napisał kilka rozdziałów Władcy Pierścieni. Pod koniec wojny Tolkien został profesorem anglistyki w Merton College.

Ostateczna wersja Władcy Pierścieni powstała do końca 1949 i została przesłana do wydawnictwa Allen & Unwin. Początkowo niezaakceptowana ale ostatecznie wydana w 3 częściach: Drużyna Pierścienia, Dwie wieże i Powrót króla. Pierwsza część otrzymała pochlebne recenzje, m.in. od C.S. Lewisa. Cały nakład rozszedł się dużo wcześniej niż planowano. Kolejne części przyjęto równie ciepło. Dodatkowo pojawiło się sporo pochlebnych recenzji w prestiżowych czasopismach, a w 1954 Tolkien otrzymał honorowe doktoraty w University College w Dublinie i Uniwersytecie w Liege.

We wrześniu 1955 BBC dokonała adaptacji Władcy Pierścieni na powieść radiową w dziesięciu odcinkach. Władca Pierścieni przyniósł Tolkienowi pierwszą nagrodę literacką – Hugo. World Science Fiction Convention uznało książkę za najlepszą powieść fantastyczną 1956.

W 1958 pisarz zakończył karierę naukową przechodząc na emeryturę. Mimo tego nadal pracował naukowo oraz sporadycznie przyjmował licznie płynące zaproszenia na wygłoszenie odczytów i referatów. W początkach lat sześćdziesiątych sława Władcy Pierścieni zaczęła zataczać szersze kręgi, co spowodowało, że Tolkien namówiony przez wydawnictwo Allen & Unwin, wydał w 1962 Przygody Toma Bombadila. Pracował również nad Silmarillionem, który w zasadzie pozostał nieukończony do końca życia.

Umiłowanie spokoju spowodowało, że w 1968 Tolkienowie w wielkiej tajemnicy nabyli domek w Bournemouth. W osiemdziesiąte urodziny przyjaciele urządzili Tolkienowi przyjęcie w Oxfordzie. Skutkiem tego wydarzenia była też kolejna przeprowadzka do Oxfordu. W 1973 otrzymał Order Imperium Brytyjskiego.

John Reuel Ronald Tolkien zmarł 2 września 1973 na zapalenie płuc w szpitalu w Bournemouth. Pochowany został na jednym z cmentarzy w Oxfordzie (katolicka część cmentarza Wolvercote na północnych przedmieściach Oxfordu), w pojedynczej mogile razem z żoną Edith. Na nagrobku widnieje napis: „Beren i Luthien” (to odniesienie do jednej z najpiękniejszych historii miłosnych w twórczości Tolkiena, zamieszczonej w Silamrillionie).

Najważniejsze dzieła:

• Drzewo i Liść oraz Mythopoeia;
• Pan Gawen i Zielony Rycerz (1923);
• Hobbit czyli tam i z powrotem (1937);
• Księga zaginionych opowieści,
• Listy od Świętego,
• Niedokończone opowieści Śródziemia,
• Ostatnie legendy;
• Perła: Król Orfeo;
• Rudy Dżil i jego pies (Aegidii Ahenobarbi Julii Agricole de Hommo Domini de Domito Aule Draconarie Comitis Ragni Minimi Regis et Basilei mira facinora et mirabilis exortus: czyli w języku pospolitym Wywyższenie i cudowne przygody rudobrodego Dżila, gospodarza z Ham, Pana oswojonego smoka, Króla Małego Królestwa) (1947);
• Władca Pierścieni t.1: Wyprawa (1954), t.2 Dwie Wieże (1954), t.3 Powrót króla (1955);
• Przygody Toma Bombadila (1962);
• Kowal z Podlesia Większego (1967),
• Silmarillion (1977),
• Tolkien dzieciom.